dat PRINSES CRISTINA ‘Wist van niets en herinnert zich niets.’

De Spaanse monarchie graaft zich in

De ontwijkende antwoorden van de Spaanse prinses Cristina besparen haar wellicht verdere vervolging in de zaak van haar frauderende echtgenoot. De deuk in haar imago en dat van de koninklijke familie verplichten koning Juan Carlos om zich aan de troon te klampen.

Tijdens het zes uur durende verhoor op 8 februari antwoordde de jongste dochter van Juan Carlos 182 keer ‘ik weet het niet’ en 55 keer ‘dat herinner ik mij niet’. ‘Een bijzonder intelligente strategie die haar waarschijnlijk uit de beklaagdenbank houdt’, zegt Yolanda Gómez, professor grondwettelijk recht aan de UNED in Madrid. ‘Maar haar imago heeft onherstelbare schade opgelopen. Dat een vrouw met haar kwaliteiten schermt met het excuus dat ze het te druk had als moeder van vier, pikken veel Spanjaarden niet.’

Als het onderzoek naar de fraude van Cristina’s echtgenoot Iñaki Urdangarin (behalve de bewijzen dat 6 miljoen overheidsgeld is versluisd naar belastingparadijzen via een bedrijf waarvan de prinses het uithangbord was) iets heeft blootgelegd, dan is het de manier waarop de Spaanse Monarchie naar zichzelf keek. Het was een zelfbeeld gefundeerd op een betonnen onomstotelijkheid. De fraude van Urdangarin werd gezien als een krasje, dat werd weggepoetst door alle verwijzingen naar de man van de koninklijke site te halen. Verder alles cool and composed in paleis Zarzuela.

Toen prinses Cristina vorig jaar in april in verdenking werd gesteld, was er echter van terughoudendheid geen sprake meer. Het openbaar ministerie ging in beroep tegen de beslissing van onderzoeksrechter José Castro en het paleis liet in een officiële verklaring weten dat ze die beslissing steunde. ‘Dat heeft averechts gewerkt in de publieke opinie’, zegt Agustin Robledo, hoogleraar grondwettelijk recht aan Universiteit van Granada. ‘Het hof wekte daarmee de indruk dat het wilde ingrijpen in de rechtsgang.’

Publieke verontwaardiging over het koningshuis is een relatief recent fenomeen in Spanje. Maar sinds hij twee jaar geleden zijn heup heeft gebroken op olifantenjacht in Botswana weet koning Juan Carlos dat hij daar het best voorzichtig mee omgaat. ‘Zijn excuses aan de uitgang van het ziekenhuis hebben toen wel indruk gemaakt’, zegt Yolanda Gómez. ‘Die capaciteit om op het geschikte moment te reageren is precies wat prinses Cristina ontbeert. Zij komt nu over als lichtzinnig en niet in staat om voor haar eigen zaken te zorgen.’

Dat beeld, versterkt door het druk besproken ingestudeerde lachje van de prinses bij het binnengaan van de rechtzaal, toont precies het verschil in opvatting over de monarchie bij vader en dochter. Cristina had het haar vader, de monarch, een stuk makkelijker kunnen maken door afstand te nemen van haar aanspraken op de troon (een symbolische zaak want ze is pas zevende in lijn voor de opvolging) of door te scheiden van Urdangarin. Beide heeft ze tot nog toe geweigerd, omdat het zoiets als een schuldbekentenis zou zijn en omdat ze haar man niet wilt afvallen.

Een deel van de publieke opinie acht die houding erg nobel. Maar ze zorgt er wel voor dat er spanningen blijven bestaan tussen de koninklijke familie en het instituut Monarchie zolang de fraudezaak niet is afgehandeld. Toen koningin Sofia vorig jaar in Washington op de foto ging met haar jongste dochter en schoonzoon, leidde dat tot een mediastormpje in Spanje. En ook het bericht dat de koning na de kerstboodschap (waarin hij zei te begrijpen dat de corruptieaffaires het prestige van de instellingen aantasten) gewoon met Cristina en Iñaki aan tafel aanschoof, zorgde voor verontwaardiging. ‘Niemand vraagt van de koningin dat ze ophoudt moeder of grootmoeder te zijn. Maar het is duidelijk dat ze naar buiten toe Urdangarin zoveel mogelijk willen isoleren’, aldus Yolanda Gómez.

Die strategie bezorgt vooral Juan Carlos moeilijkheden, door de weigering van Cristina om te breken met man of troonrechten, maar ook omdat zijn vrouw kost wat kost de familie wil bijeenhouden. Zijn zoon, kroonprins Felipe, houdt zich echter strikt aan de quarantaine (hij zat niet aan de kersttafel). Daarin tekenen zien voor een voortijdige troonsafstand is echter voorbarig. ‘De koning zal pas de fakkel doorgeven als hij fysiek niet langer in staat is om het ambt uit te oefenen. Precies vanwege de imagoschade door het proces, maar ook door Catalonië dat wil breken met Spanje.’

Wachten tot de storm overwaait is volgens Agustin Robledo nu het koninklijke devies. ‘Moet Cristina toch in de beklaagdenbank, dan zal de klemtoon liggen op hoe Urdangarin misbruik heeft gemaakt van de positie van zijn vrouw en die van de koning. Zijn ‘verraad’ moet de monarchie buiten schot houden.’ Eind februari laat de onderzoeksrechter weten of de prinses Cristina buiten verdenking wordt gesteld, dan wel verder wordt vervolgd.

Walter de Broeck